کاهش سرمایه شرکت و یا افزایش آن، از جمله تغییراتی است که یک شرکت پس از تاسیس امکان دارد داشته باشد. عوامل مختلفی موجب می‌شود که شرکا و سهامداران تصمیم به انجام چنین تغییراتی بگیرند. خصوصا در شرایط اقتصادی حاکم بر کشور که به دلیل ویروس کرونا و نوسانات ارز، بسیاری از شرکت ها منحل شدند و یا سرمایه اولیه خود را کاهش دادند.
کاهش سرمایه شرکت به دو صورت اجباری و اختیاری رخ می‌دهد. هر کدام از شرکت ها با توجه به شرایط کنونی که در آن حاضر هستند، یکی از این راه ها را برای کم کردن سرمایه انتخاب می‌کنند. لازم به ذکر است پیش از انتخاب اختیاری و یا اجباری بودن، ابتدا باید در رابطه با چگونگی کاهش سرمایه اطلاعاتی به دست آورده و سپس اقدام به انجام آن نمایید.
چراکه قوانین و ضوابط حاکم بر هر کدام از این راه ها کاملا متفاوت و متغیر است. در ادامه به بررسی هر کدام از دو روش می‌پردازیم تا در هنگام کم کردن سرمایه شرکت دچار مشکل نشوید.
کاهش اختیاری سرمایه شرکت
کاهش اختیاری سرمایه شرکت هنگامی انجام می‌شود که در هنگام ثبت شرکت، سهام داران و شرکاء سرمایه‌ای بسیار بیش از نیاز موردنظر تعیین کرده‌اند. برای مثال یک شرکت نوپا، در ابتدای فعالیت خود به سرمایه کمتری نیاز خواهد داشت. همین عامل موجب می‌شود که سهام داران قسمتی از سرمایه خود را مسترد نمایند. در این حالت، تمامی سهامداران و شرکا می‌توانند با توجه به درصد سرمایه گذاری خود، بخشی از سرمایه کاسته شده را طلب کنند.
تشریفات کاهش اختیاری
در هنگام ثبت شرکت، حداقل سرمایه اولیه برای تاسیس شرکت سهامی خاص 100 هزار تومان است؛ د صورت کمتر بودن سرمایه از این میزان باید نسبت به افزایش سرمایه شرکت اقدام نمود. متاسفانه برخی از مدیران نسبت به این موضوع کم توجهی نشان می‌دهند که همین عامل باعث می‌شود از سوی دادگاه برای آنها حکم انحلال شرکت صادر شود.
تشریفات کاهش سرمایه اختیاری بدین صورت می‌باشد که باید از بهای اسمی هر سهم کاسته شود. در این حالت با توجه به نسبت سرمایه گذاری های صورت گرفته توسط سهامداران، مبلغی اضافه به سهامداران برگشت داده می‌شود. لازم به ذکر است که در این روش، کاهش سرمایه شرکت بصورت تساوی و طبق حق و حقوق سهامداران انجام می‌شود.
چگونگی اختیاری کم کردن سرمایه شرکت
همانطور که اشاره شد، کاهش سرمایه اختیاری باید بصورت کاهش اسمی سهام هر فرد انجام شود. در این حالت سهامی پیشین شرکت باطل شده و سهام جدید با ارزش کمتری جایگزین آن خواهد شد. برای انجام کاهش سرمایه شرکت بصورت اختیاری باید نسخه‌ای از صورت جلسه کم کردن سرمایه صورت گرفته از سهام های قدیمی و جدید ثبت شود و به اداره ثبت شرکت ها ارسال گردد.
در صورتی که تشریفات و قوانین لازمه در باب این کاهش سرمایه رعایت نکنید، شرکت بین 20 هزار ریال تا 200 هزار ریال جریمه می‌شود. از مهم ترین قوانین حاکم بر این روش نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- عدم رعایت حقوق سهامداران به صورت متساوی
- ارائه ندادن صورت جلسه مربوط به کاهش سرمایه شرکت تا 45 روز بعد از تشکیل مجمع عمومی
- عدم انتشار آگهی مربوط به کاهش اختیاری سرمایه شرکت در روزنامه کثیر الانتشار نشر
کاهش اجباری سرمایه شرکت
باتوجه به برخی از شرایط از پیش تعیین شده، کاهش سرمایه شرکت از نوع اجباری خواهد بود. این روش خود به دو صورت قابل انجام است و شرکت ها باتوجه به وضعیتی که دارمد، یکی از این دو را انتخاب می‌کنند. این روش ها به شرح زیر هستند:
- درصورتی که سرمایه موردنظر که در اساسنامه ذکر شده، در تاریخ از پیش تعیین شده پرداخت نشود، هیئت مدیره بر اساس ماده 33 لایحه اصلاحی، می‌تواند درخواست کاهش سرمایه را اعلام نمایند. برای این منظور باید صورت جلسه کاهش سرمایه را به دادگاه ارائه داد و دوباره سرمایه موردنظر را به ثبت رساند. توصیه می‌شود برای اینکه به چنین مشکلی برنخورید، قبل از تصویب و صدور اساسنامه اقدام به اخذ و دریافت سرمایه شرکت از سهامداران و شرکاء نمایید.
- هنگامی که شرکت در طول فعالیت خود دچار ضررها و زیان های بسیاری شده، بطوری که حداقل نصف سرمایه آن از بین رفته باشد. براساس ماده 141 لایحه اصلاحی، میتوان اقدام به کاهش سرمایه شرکت نمود. این روش از انحلال شرکت جلوگیری می‌کند.
چگونگی اجباری کم کردن سرمایه شرکت
کاهش سرمایه اجباری شرکت نیز همانند اختیاری است. بدین معنا که کاهش سرمایه باید از کاهش ارزش اسمی سهام ها صورت بگیرد. در نتیجه آگهی رسمی آن نیز در روزنامه رسمی کشور ثبت می‌شود. برای کم کردن سرایه بدین طریق ابتدا باید صورتجلسه قدیم و جدید را به همراه آگهی روزنامه به دادگاه ارائه نمود. پس از انجام بررسی های لازمه، به شما اجازه‌ی کاهش سرمایه از نوع اجباری داده خواهد شد. سهامداران می‌توانند نمونه های سهام قدیمی و جدیدشان را به همراه داشته باشند و میزان سهم خود را از سرمایه اولیه شرکت به دست آوردند.