طرح صنعتی چیست؟

طرح صنعتی در رابطه با شکل و ظاهر کلی یک محصول می‎باشد و در حقوق مالکیت فکری، طرح صنعتی خصوصیات مربوط به شکل و ساختار و یا نقش و تزئینات به کار رفته در یک کالا به واسطه یک پروسه صنعتی می‎باشد که در محصول تبلور یافته و موجب چشم نوازی می‎شود.

بر طبق ماده 20 قانون ثبت اختراعات، طرح‎های صنعتی علائم تجاری مصوب 1386، طرح صنعتی عبارت است از هر گونه ترکیب خطوط یا رنگها و هرگونه شکل سه‌ بعدی با خطوط‌، رنگها و یا بدون آن‌، به‌گونه‌ای که ترکیب یا شکل یک فرآورده صنعتی یا محصولی از صنایع دستی را تغییر دهد. در یک طرح صنعتی تنها دسترسی به یک نتیجه فنی بدون تغییر ظاهری مشمول حمایت از این قانون نیست و باید به ثبت برسد.

انواع طرح صنعتی به لحاظ شکل ظاهری

• ترکیبی از ویژگی‎های دو بعدی و سه بعدی است.
• دارای شکل سه بعدی بطوری که با دیدن آن شکل کالا در ذهن تداعی می‎شود.
• به دلیل داشتن تزئینات، خطوط یا رنگ‎ها و دارای ویژگی‎های دو بعدی می‎باشد.

طرح صنعتی شامل طیف گسترده ای از کالاها و محصولات صنعتی، ابزار‎های فنی و پزشکی بهداشتی، اقلام لوکس، خانگی، اداری، ورزشی، مبلمان اداری، لوازم برقی، صنایع دستی، اسباب بازی، خودرو و قطعات آن، تزئینی، منسوجات، فرش و لباس گرفته تا ظروف آشپزخانه و پلاستیکی و طیف وسیعی از محصولات در حوزه طرح صنعتی می‎باشد.

حمایت از طرح صنعتی

یک طراح در طراحی طرح صنعتی به جنبه‎های مختلف محصول مانند باب میل بازار، انبار داری، تعمیر و نگهداری، حمل و نقل، تولید سریع و کمی هزینه  … توجه دارد اما آنچه از حقوق طرح صنعتی حمایت می‎کند، تنها شکل و ظاهر محصول و ویژگی فنی یا عملکردی آن تحت حمایت این قانون نیست.

طرح صنعتی موجب افزایش ارزش یک محصول شده و باعث می‎شود برای مشتریان جذابتر به نظر برسد. گاهی نیز طرح صنعتی خلاقانه علت اصلی فروش محصولات می‎باشد. از اینرو کسب حمایت از طرح‎های صنعتی، یکی از راهبردهای اصلی کسب و کار برای هر طراح یا تولید کننده به شمار می‎رود.

حمایت از یک طرح صنعتی از طریق ثبت آن در اداره مالکیت صنعتی، به معنای حق استفاده انحصاری و جلوگیری از نسخه برداری غیر مجاز یا تقلید توسط اشخاص ثالث می‎باشد. این امر توانایی رقابت کسب و کار را بهبود می‎بخشد و اغلب با خلق یک یا چند طرح جدید موجب افزایش درآمد می‎شود.

همچنین با حمایت از طرح‎های صنعتی، فعالیت صادقانه تجاری و رقابت عادلانه تشویق می‎شود. ضمن اینکه به نوبه خود تولید طیف وسیعی از محصولات که از نظر زیبائی شناختی جذاب هستند را افزایش می‎دهد.

بازگشت مطلوب سرمایه گذاری نیز از دیگر مزایای حمایت از طرح‎های صنعتی می‎باشد زیرا صاحب طرح با توجه به اطمینان از انحصاری بودن محصول خود، برای افزایش کیفیت محصول تلاش می‎کند که این امر سبب شناخت محصول و اطمینان بازار و مشتریان شده و در نتیجه درآمد بیشتری حاصل می‎گردد.

هدف از طراح‎های صنعتی در شرکتها

• یکی از هدفهای اصلی طرح صنعتی ایجاد سازگاری میان محصولات به این دلیل که برای بخش‎های خاص بازار جذابیت داشته باشند. تغییرات جزئی در طرح برخی محصولات (برای مثال پوشاک) موجب می‎شود تا گروه‎های مختلف جنسیتی، سنی، فرهنگی یا اجتماعی به محصول جدید علاقمند شوند.
• با طرح‎های صنعتی جدید، تولیدکنندگان این طرز فکر را به مصرف کننده منتقل می‎کنند که قصد دارند تا خود را با سلائق آحاد جامعه تطبیق دهند و در عین حال درخواستهای مصرف کنندگان را اجابت نمایند. 
• در بازار رقابتی، بسیاری از شرکت‎ها سعی می‎کنند تا از طریق معرفی طرح‎های صنعتی جدید، گوی سبقت را از رقبا بربایند و در عین حال محصولات خود را از محصولات رقبایشان متمایز سازند. در رابطه با کالاهایی مانند انواع کفش، لوازم آشپزخانه، لوازم خانه، لوازم اداری و همچنین اقلام گرانقیمت مانند جواهرات، رایانه یا اتومبیل این امر تاثیر بیشتری دارد.
• از آنجا که علامت تجارتی تنها با تبلیغات نمی تواند جایگاه خود را تثبیت نماید، بنابراین نیازمند یک طرح نو و خلاق می‎باشد. طرح‎های صنعتی اغلب با علائم متمایز کننده همراه می‎باشند تا بتوانند صفت مشخصه علائم تجارتی یک شرکت را به راحتی منتقل سازند. عموما شرکت‎ها با تمرکز جدی بر طرح‎های صنعتی جدید، تلاش می‎کنند تا وجهه علائم خود را بطور موفقیت آمیز ایجاد یا تغییر شکل دهند.