تاریخچه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور
اداره ثبت اسناد و املاک در کشور به عنوان یکی از قدیمی ترین سازمان های کشور است که تاریخچه آن را باید در ایران باستان جستجو کرد. زمانی که داریوش هخامنشی برای ثبت اراضی مزروعی با ذکر اضلاع و مساحت از دفاتر دولتی استفاده می کرد، سازمان ثبت اسناد و املاک شکل گرفت. در دوران قاجار و اوایل انقلاب مشروطه، سازمان ثبت اسناد و املاک به شکل رسمی فعالیت خود را آغاز کرد و در سال 1302 شکل جدید به خود گرفت. سازمان ثبت اسناد در گذشته تابع وزارت عدلیه بود و رئیس این سازمان توسط وزیر عدلیه پیشنهاد و به بوسیله حکم شاه منصوب می شد. در حال حاضر نیز سازمان ثبت اسناد به عنوان یکی از ارگان های رسمی و مجزای دولتی محسوب می شود.
در زمان ناصر الدین شاه قاجار برای ثبت املاک کشور از تمبرهای دولتی استفاده می شد. در این صورت تنها اسنادی دارای اعتبار بودند که مهر و تمبر سازمان ثبت اسناد و املاک بر روی آنها چسباندن می شد. در حال حاضر نیز این رویه به شکل بهتری انجام می شود.
هدف از تاسیس سازمان ثبت اسناد و املاک
سازمان ثبت اسناد و املاک با هدف تعیین آمار میزان دارایی افراد تاسیس شده است. در این سازمان املاک متقاضیان تعیین و در کنار آن قیمت ملک نیز مشخص می شود. تعیین قیمت به منظور میزان مالیاتی است که متقاضی باید به اداره مالیات پرداخت کند. همچنین در سازمان ثبت اسناد و املاک اطلاعات دیگری از قبیل مساحت هر ملک و حدود آن، وضعیت ملک (اعم از مزروعی، جنگل و …)، نام مالک و مجاورین، نقشه املاک و … نگهداری می شود. این اطلاعات در دو نسخه قید می شود و سپس یکی از نسخه ها به مرکز ارسال می گردد. در دفتر مرکزی، نسخه دریافت شده در قسمت بایگانی نگهداری می شود تا از آسیب یا جعل و سوء استفاده های بعدی در امان باشد.
وظایف سازمان ثبت اسناد و املاک
وظایف سازمان ثبت اسناد و املاک کشور در بدو تشکیل بسیار مختصر بود. این وظایف عبارت بودند از:
- ثبت اسناد که به سازمان ارجاع داده می شود
- ارائه صورت از ثبت دفاتر و اسناد به متقاضیان
- ارائه رونوشت یا کپی همراه با اصل تصدیق اصالت امضاء، تصدیق اظهارنامه، تصدیق هویت، تصدیق تاریخ ثبت سند و تصدیق حیات اشخاص به مراجعین
- پذیرش و نگهداری تمامی اسناد و مدارک مطابق با اصول امانتداری.
در حال حاضر وظایف و مسئولیت های سازمان ثبت اسناد و املاک کشور گسترده تر شده است. براساس ماده 126 قانون ثبت اسناد و املاک کشور که در سال 1302 به تصویب رسیده است، این سازمان علاوه بر ثبت املاک و حمایت از حقوق مالکین، به منظور اعتباردهی به املاک موجود در کشور فعالیت می کند. در سال 1306، نیز ثبت کلیه اموال غیرمنقول نیز در ردیف وظایف سازمان ثبت اسناد و املاک کشور شد.
وظایف اساسی سازمان ثبت اسناد و املاک
امروزه وظایف سازمان ثبت اسناد و املاک علاوه بر مسئولیت های گذشته، موارد جدیدی را نیز در بر می گیرد:
- همکاری با سازمان های دولتی و سایر وزارتخانه ها
- ثبت اختراعات و علائم تجارتی در ایران مطابق با قوانین مربوطه
- اجرای مقررات و قوانین مطابق با سایر وزارتخانه ها و سازمان های دولتی
- اقدام به ثبت شرکت های غیرتجاری و تجاری خارجی و داخلی مطابق با قوانین و مقررات مربوطه
- تنظیم روابط حقوقی افراد و جلوگیری از سوء استفاده، جعل و دعاوی مربوط به روابط مالی با استفاده از اجرای قوانین مربوطه
- جمع آوری و نگهداری اطلاعات و آمار مربوط به وصول و ایصال عواید و درآمدهای قانونی سازمان و فعالیتهای مربوط به ثبت اسناد و املاک کشور
- حفظ و نگهداری اسناد رسمی تنظیم شده و حمایت از آنها در قالب اجرای مفاد اسناد رسمی با توجه به مقررات و آئین نامه های مربوط به حل و فصل اختلافات
- اجرای کامل طرح تهیه نقشه های بزرگ مقیاس (کاداستر) و تکمیل تطابق این نقشه ها با اسناد و مدارک ثبتی در سطح کشور
- مطابق با مقررات مربوط و اعمال نظارت در حسن جریان امور دفاتر، اجازه اشتغال به کار سردفتران و دفتر یاران اسناد رسمی و ازدواج و طلاق، اجازه گواهی امضا و صدور پروانه برای آنها